Urruñako seme hori joan berri zaigu, erran ohi den bezala « adin ederrean ». Haatik, ni bezala adin horretara heltzen ari denak, edo ustekabean heldua denak badaki, zenbat nahi luzatuz ere, munduko bizia zein labur den, zein laster joaten den. Beharrena da aldian aldiko urratsetan ongi betetzea, eta hori egin du segurki gure Piarres apezak, bai Elizaren zerbitzuko, baita euskararen alde, kristau / giristino fedeari eta gure hizkuntzari zinez atxikia baitzegoen hastetik. Bientzat lan franko burutu du, bereziki Vaticano II kontzilioak ireki zuen ildotik, liturgiaren euskaratzean parte hartuz apez talde batean, Aita Xabier Diharce / Iratzeder euskaltzain eta poeta handiarekin.

          Gero, 1970eko hamarkadan, katekesiako frantses idazkien euskaratzen ari izan da beste batzuekin, gure haurrentzat, « Fededunak » izeneko elkartearen inguruan.

     Nik ere euskararen aldeko lanetan Piarresekin parte hartzeko suerte ona ukan dut, bereziki euskara batuari buruzko lehen urratsetan. 1963-1964 ikasturtean izan zen. 1963ko azarotik 1964ko uztailaraino, Baionan usu eta maiz bildu ginen zortzi gizon, lau Iparraldekoak, beste laurak Hegoaldetik etorriak. Iparraldetik hiru lapurtar apez, orduan franko gazteak: Pierre Andiazabal urruñarra, Jean Hiriart-Urruty hazpandarra, eta Roger Idiart azkaindarra; gainera ni, hemengo laiko bakarra.

    Hegoaldeko laur kideak ihesliarrak ziren, Lapurdin aterbetuak: batetik Monzon eta Zolaun Espainiako gerlaren ondotik etorriak, bestetik bi donostiar gazte, jin berriak, Eneko Irigarai eta Jose Luis Alvarez Enparantza, izengoitiz  Txillardegi. Azken hau genuen gidaria, gramatika gaietan orduzkoz ongi trebatua baitzen.

    Bilkurak Euskal Idazkaritza elkarteko egoitzan egiten genituen, Cordeliers karrikako 14an, inprimeriaren alde gaineko solairu edo estaian.

    Gure lanaren burutzeko, zortziek azken bilkura bat egin genuen 1964ko uztailan, biltzar zabalago baten apailatzeari buruz. Bilkura horretara gomitatu genuen Pierre Lafitte kalonjea, euskaltzain famatua, gure lanaren emaitzak ikusita delako biltzarra gida zezan, eta kargu hori onartu zuen. Kazetetan dei egin genien euskaltzaleei, bereziki idazle eta irakasleei, Cordeliers karrikako solairu horretara gomitatuz 1964eko  abuztu / agorrilaren  29ko, larunbata, eta 30eko, igande goiza. Mugaren bi aldeetako euskaltzale gazte multzo polita bildu zen beraz « Baionako Biltzarra » deituko zen horretan, eta gure zortziko taldearen lana zetabean pasatuz, euskara batuari buruzko lehen harriak finkatu zituen: 
- Ortografia
- Deklinabideak 
- Aditz laguntzaileak (da eta du) laur denbora nagusietan
- H letrarekiko hiztegi labur bat.

     Gure proposamen horiek Euskaltzindira eraman zituen Piarres Lafittek, eta denbora hartuz, euskal Akademia horrek 1968ko udan antolatu zuen Arantzazuko Biltzarra, Baionako Biltzarraren proposamenak onartu zituena Koldo Mitxelena jakintsuari esker. Beraz erran daiteke Txillardegi dugula euskara batuaren aita, Mitxelena berriz gozaita.

     Helburua ez da euskalkien ezabatzea, bainan euskaldun guztiek elkar kopreni / endelga / ulertzea. Horren lekuko nago: euskaltzaina izanez, aldizka batuan, nafar-lapurteraz edo zubereraz ari naiz, publikoaren arabera. Gainera batuak euskarari zabaltzen dizkio bizi publikoan galduak zituen lekuak, bereziki administrazionean eta unibertsitatean.

     Lan horretan parte hartu zuen beti bezala funski bezain umilki Piarres Andiazabalek, 1963-1964ko bilkuretan fidelenetarik izan zen, eta zinez eskerrak zor dizkiogu euskaltzale guztiek.

     Ezagutu dutenek badakite zein apez eta gizon umila zen, apala, xehea, fina, goxoa, ele zuzen eta onarekin irriño bat ezpainetan, eta beti sotilki zerbitzu egiteko prestik. Zuberoan diogun bezala, « gizon eijerra », konplimendu handia, eta Hegoaldeko haurrideek erran ohi duten bezala, goian bego! Bai goian zaudela bakean, Piarres, Aitaren etxean. Non hobeki?

     L'abbé Pierre Andiazabal s'en est allé discrètement, comme il a vécu... Au terme d'une longue vie dira-t-on de ci, de là... Mais croyez-en ma déjà vieille expérience, la vie est trop courte, elle passe très vite. Il s'agit de bien remplir les instants qui nous sont prêtés. L'abbé Andiazabal s'y est bien employé, au service de la foi chrétienne, et aussi de sa langue maternelle qu'il affectionnait particulièrement, étant tombé à sa naissance dans cette potion vivifiante. 

     Souvent il a servi les deux à la fois, notamment par ses travaux de traduction, en particulier au temps du concile Vatican II où il participa dans un groupe de prêtres à l'adaptation des textes liturgiques en euskara, auprès d'un autre prêtre connu, le Père bénédictin Xavier Diharce / Iratzeder, académicien basque et grand poète devant l'Eternel.

     Il travailla aussi dans la décennie après 1970 à la traduction de livres de catéchèse pour nos enfants, autour de l'association « Fededunak » (Les croyants).

     Je n'oublierai pas davantage un travail plus laïque auquel il participa de novembre 1963 à juillet 1964, pour l'élaboration d'un basque standard, appelé basque unifié, euskara batua. Il ne s'agit pas d'éliminer les différentes variétés régionales ou dialectes de la langue, mais de dégager leurs éléments communs et de les rassembler, afin que tous les Basques se comprennent en euskara, et que celui-ci accède à la vie publique, surtout à l'université, dans la signalétique, l'administration, etc...

     Pendant huit mois, huit hommes se réunirent fréquemment à Bayonne, au dessus de l'imprimerie des Cordeliers, pour mettre au point des propositions de convergence. Je participai aussi à ce travail de groupe, et l'abbé Andiazabal fut un des plus assidus à nos réunions. Nos propositions finales furent entérinées par une assemblée de jeunes auteurs et enseignants qui se tint au même lieu les 29 et 30 août 1964 lors du Congrès de Bayonne / Baionako Biltzarra, sous le patronage du chanoine Pierre Lafitte, académicien basque prestigieux. Celui-ci les porta à l'Académie de la langue basque Euskaltzaindia qui les officialisa au Congrès d'Arantzazu / Arantzazuko Biltzarra dans l'été 1968. 

     Nous devons un grand merci à l'abbé Pierre Andizabal pour sa participation à ces travaux et à beaucoup d'autres. Merci également pour tout le bien inappréciable qu'il diffusait autour de lui par sa personnalité aussi humble que rayonnante. Qu'il repose en paix dans la maison du Père.

Jean-Louis Davant

NDLR: la « Lettre du Pays Basque » du 28 mars 2019 avait annoncé l'hommage d'Euskaltzaindia, l'Académie de la langue basque, rendu aux traducteurs en euskara des écrits liturgiques, parmi lesquels le chanoine Andiazabal qui vient de disparaître: https://baskulture.com/article/euskaltzaindia-rend-hommage-aux-traducteurs-des-crits-liturgiques-en-basque-452

Légendes: 1 Le chanoine Pierre Andiazabal avec Mgr Aillet
2 Le 90ème anniversaire du chanoine Pierre Andiazabal